Rabindranath Tagore information in Marathi

Hii, Friends सर्वप्रथम तुम्हां सर्वांचे माझ्या mdknowledge.co.in या ब्लॉगवर स्वागत आहे .आज आपण या Post मध्ये Rabindranath Tagore information in Marathi यांची संपूर्ण माहिती बघणार आहोत.रवींद्रनाथ टागोर यांचा जन्म 7 मे 1861 आणि मृत्यू 7 ऑगस्ट 1941 रोजी झाला.ते एक असाधारण साहित्यिक आणि कलात्मक कर्तृत्ववान व्यक्ती होते. ते बंगाली कवी, कादंबरीकार, चित्रकार, ब्राह्मो समाज तत्वज्ञ, संगीतकार, समाजसुधारक आणि शिक्षणतज्ज्ञ होते. त्यांना महात्मा गांधींनी ‘गुरुदेव’ ही पदवी दिली होती .

रवींद्रनाथ टागोर यांना 1913 मध्ये त्यांच्या ‘गीतांजली’ या काव्यसंग्रहासाठी नोबेल पारितोषिक मिळाले.नोबेल पारितोषिक जिंकणारे पहिले आशियाई ठरले . त्यांना गुरुदेव, कविगुरु आणि विश्वकवी या टोपणनावांनी सुध्दा संबोधले जाते . त्यांची गाणी ‘रवींद्रसंगीत’ म्हणून ओळखली जातात. ते ‘गुरुदेव’ किंवा ‘कवींचे कवी’ या टोपण नावाने ओळखले जातात.

रवींद्रनाथ टागोर हे अनुक्रमे भारत आणि बांगलादेशाच्या ‘जन-गण-मन’ आणि ‘अमर सोनार बांग्ला’ या राष्ट्रगीतांचे लेखक आहेत. रवींद्रनाथ टागोर यांना 1954 मध्ये ‘भारतरत्न’ प्रदान करण्यात आला.

रवींद्रनाथ टागोर यांची थोडक्यात ओळख (Rabindranath Tagore information in Marathi

रवींद्रनाथ टागोर यांचा जन्म 7 मे 1861 रोजी कलकत्ता येथील जोरसांको हवेली येथे झाला, देबेंद्रनाथ टागोर आणि शारदा देवी यांचा ते सर्वात धाकटा मुलगा, तेरा मुलांपैकी सर्वात लहान. त्यांचे वडील देबेंद्रनाथ टागोर हे ब्राह्मो समाजाचे नेते होते. त्यांचे आजोबा द्वारकानाथ टागोर हे एक श्रीमंत जमीनदार आणि समाजसुधारक होते. त्यांचे पालनपोषण प्रामुख्याने दासी आणि नोकरांनी केले कारण त्यांचे वडील खूप प्रवास करत असायचे आणि त्याची आई लहान असतानाच मरण पावली होती.

रवींद्रनाथ टागोर हे बंगालच्या पुनर्जागरणात एक तरुण सहभागी होते, ज्यात त्यांच्या कुटुंबाने सक्रिय सहभाग घेतला होता.त्यांना लहानपणापासूनच कविता लिहिण्याची खूप आवड होती, त्यांनी वयाच्या आठव्या वर्षी कविता लिहिणे आणि प्रकाशित करणे सुरू केले. ते सोळा वर्षांचे असताना त्यांनी ‘भानुसिंह’ या टोपण नावाने कविता लिहिण्यास सुरुवात केली.

कालिदासांची शास्त्रीय कविता वाचून त्यांना प्रेरणा मिळाली आणि त्यांनी स्वतःच्या शास्त्रीय कविता लिहिण्यास सुरुवात केली. त्यांच्या इतर काही प्रेरणा त्यांच्या भावा-बहिणींकडून आल्या. त्यांचा मोठा भाऊ द्विजेंद्रनाथ कवी आणि तत्त्वज्ञ होता. त्यांचे भाऊ सत्येंद्रनाथ हे अत्यंत सन्माननीय पदावर होते. 

त्यांची बहीण स्वर्णकुमारी या प्रसिद्ध कादंबरीकार होत्या. टागोर हे मुख्यत्वे घरीच शिकलेले होते आणि त्यांच्या भावंडांनी त्यांना जिम्नॅस्टिक्स, मार्शल आर्ट्स, कला, शरीरशास्त्र, साहित्य, इतिहास आणि गणित या विषयांचे प्रशिक्षण दिले होते. 1873 मध्ये त्यांनी वडिलांसोबत अनेक महिने देशाचा दौरा केला. या प्रवासात त्यांनी अनेक विषयांवर ज्ञान संपादन केले.

रवींद्रनाथ टागोर यांचा विवाह मृणालिनी देवी यांच्याशी ९ डिसेंबर १८८३ रोजी झाला, जेव्हा त्या अवघ्या १० वर्षांच्या होत्या. त्यांना पाच मुले होती.

रवींद्रनाथ टागोर यांचे शिक्षण

रवींद्रनाथ टागोर यांचे प्रारंभिक शिक्षण सेंट झेवियर्स स्कूल, कोलकाता येथे झाले. त्यांचे वडील देवेंद्रनाथ टागोर हे समाजसुधारक आणि समाजसेवक होते, म्हणूनच रवींद्रनाथांनी बॅरिस्टर व्हावे अशी त्यांची इच्छा होती. 

पण त्यांना साहित्यात रस होता. 1878 मध्ये, त्यांना कायद्याचा अभ्यास करण्यासाठी ब्राइटन, इंग्लंड येथे पाठवण्यात आले आणि लंडनच्या युनिव्हर्सिटी कॉलेजमध्ये प्रवेश मिळाला. पण त्यांना बॅरिस्टर म्हणून अभ्यास करण्यात रस नव्हता. शेक्सपियरच्या अनेक नाटकांचा आणि इंग्रजी, आयरिश आणि स्कॉटिश साहित्य आणि संगीताच्या मूलभूत गोष्टींचा अभ्यास करून, 1880 मध्ये ते भारतात परतले आणि त्यांचा अभ्यास अपूर्ण ठेवला.

रवींद्रनाथ टागोर यांचे करियर

इंग्लंड मधून भारतात परत आल्यावर त्यांनी विवाह करून सिआल्द येथे आपल्या इस्टेट वर काही वर्ष घालवले. त्यांनी दूर दूर पर्यंत पसरलेल्या आपल्या इस्टेटीचे प्रमाण केले. ग्रामीण व गरीब लोकांचे जीवन जवळून पाहिले. 1891 ते 1895 या कालखंडात त्यांनी ग्रामीण बंगालच्या पृष्ठभूमीवर आधारित अनेक लघु कथा लिहिल्या.

वर्ष 1901 साली रवींद्रनाथ टागोर शांतिनिकेतनला गेले. येथे त्यांनी एक ग्रंथालय, शाळा व पूजा स्थळाचे निर्माण केले. त्यांनी येथे अनेक झाडे लावून सुंदर बगीचा तयार केला. येथेच काही दिवसानंतर त्यांची पत्नी व मुलांचा मृत्यू झाला. त्यांचे वडिलांचे ही 1905 साली निधन झाले.

रवींद्रनाथ टागोर यांनी साहित्य क्षेत्रात उत्तम कामगिरी केल्याबद्दल नोबेल पारितोषिक देण्यात आले. नोबेल पुरस्कार देणारी संस्था स्वीडिश अकॅडमी ने त्यांचे काही अनुवाद व गीतांजली या ग्रंथाच्या आधारवर त्यांना हा पुरस्कार दिला. इंग्रज शासनानेही 1915 साली त्यांना ‘नाईट हुड’ ची उपाधी दिली. परंतु जालियनवाला बाग हत्याकांड नंतर त्यांनी ही उपाधी परत केली.

रवींद्रनाथ टागोर यांचे साहित्य

रवींद्रनाथ टागोरांनी अनेक कविता, कादंबऱ्या आणि लघुकथा लिहिल्या, ज्यात त्यांनी बालविवाह आणि हुंडा प्रथा यांच्यावर पण कथा लिहिल्या.

रवींद्रनाथ टागोर यांची पहिली भाषा बंगाली होती, त्यांनी त्यांचे लेखन बंगालीमध्ये सुरू केले, परंतु नंतर त्यातील अनेकांचे इंग्रजीत भाषांतर केले. त्यांनी 2,230 गाणी रचली, ज्यांना अनेकदा’रवींद्र संगीत’ म्हटले जाते.

टागोरांनी लहान वयातच लघुकथा लिहायला सुरुवात केली. त्यांनी 1877 मध्ये ‘भिखारिणी’ नावाच्या लघुकथेने आपल्या लेखन कारकिर्दीला सुरुवात केली, जे त्यांचे पहिले काम होते. त्यांनी आपल्या कथांमधून सामाजिक समस्या आणि गरीब माणसाच्या समस्यांवर प्रकाश टाकला. त्यांनी हिंदू विवाहांच्या नकारात्मक बाजू आणि त्या काळी देशाच्या परंपरेचा भाग असलेल्या इतर अनेक प्रथांबद्दलही लिहिले. ‘काबुलीवाला’, ‘खुदिता पासन’, ‘अत्रितजू’, ‘हेमंती’ आणि ‘मुस्लिमनीर गोलपो’ या त्यांच्या काही प्रसिद्ध लघुकथा आहेत.

टागोरांनी भारतीय पौराणिक कथा आणि समकालीन सामाजिक समस्यांवर आधारित अनेक नाटके लिहिली. किशोरवयातच त्यांनी भावासोबत नाटकाची सुरुवात केली. वयाच्या 20 व्या वर्षी त्यांनी ‘वाल्मिकी प्रतिभा’ हे नाटक लिहिले.

रवींद्रनाथ टागोरांनी सर्व साहित्य प्रकारांमध्ये यशस्वी लेखन केले. टागोर हे पहिले आणि सर्वात महत्त्वाचे कवी होते आणि त्यांनी 50 हून अधिक कविता लिहिल्या. टागोरांची पारंपारिक बंगाली भाषेतील सर्वोत्तम आणि सर्वात प्रसिद्ध कविता’गीतांजली’ 1910 मध्ये प्रकाशित झाली. त्यात निसर्ग, अध्यात्म आणि गुंतागुंतीच्या मानवी भावनांवर आधारित 157 कविता होत्या. 

गीतांजलीच्या प्रकाशनानंतर त्यांची लोकप्रियता भारताबरोबरच परदेशातही लक्षणीय वाढली. या कारणास्तव, रवींद्रनाथ टागोरांना 1913 मध्ये त्यांच्या ‘गीताजनली’ या काव्यसंग्रहासाठी साहित्यातील प्रतिष्ठित नोबेल पारितोषिक देण्यात आले. साहित्यातील नोबेल पारितोषिक जिंकणारे ते पहिले गैर-युरोपियन होते.

रवींद्रनाथ टागोर यांनी प्राचीन कवी कबीर आणि रामप्रसाद सेन यांच्याकडून प्रेरणा घेतली. त्याच्या कवितांची तुलना 15 व्या आणि 16 व्या शतकातील शास्त्रीय कवींच्या कृतींशी केली जाते.

प्रसिद्ध नाटके 

मुक्तधारा (1922)

राजा (1910)

रक्तकरावी (1926)

अचलयातन (1912)

डाकघर (1912)

प्रसिद्ध कथा आणि कादंबऱ्या

गोरा (1910)

नौकादुबी

योगायोग (1929)

जोगजोग

चतुरंगा

बहू ठाकुरनीर हाट (1881)

घारे बायरे

पोस्ट मास्टर

काबुलीवा

चोखेर बाली

घाटेर कथा

प्रमुख कविता

मानसी (1890)

सोनार तारी (1894)

गीतांजलि (1910)

गीतिमाल्या (1914)

बालका (1916)

तलगाच

भानुसिम्हा ठाकुर पदबली

कबी-कहिनी

जीते नहीं दीबो

प्रभात संगीत

संध्या संगीत

भगना हृदय

बंगमाता

चित्तो जेठा भयुन्यो

दुई बीघा जोमी

जीवन की धारा

वीरपुरुष

रवींद्रनाथ टागोर यांना मिळालेले पुरस्कार

रवींद्रनाथ टागोर एक महान साहित्यिक व होते. त्यांना त्यांच्या महान अशा कार्यासाठी त्यांच्या जीवन कारकीर्दीत अनेक पुरस्कारांनी सन्मानित करण्यात आले. रवींद्रनाथ टागोर यांना मिळालेले काही पुरस्कार पुढे देत आहोत.

नोबेल पारितोषिक (१९१३): साहित्य क्षेत्रातील सर्वोत्कृष्ट पुरस्कार मानला जाणारा नोबेल पुरस्कार रवींद्रनाथ टागोर यांना १९१३ साली देण्यात आला. हा सन्मान मिळवणारे ते पहिले गैर युरोपीयन व्यक्ती ठरले. रवींद्रनाथ टागोर यांना नोबेल पारितोषिक त्यांच्या “गीतांजली” या कवितासंग्रहाच्या बद्दल देण्यात आला.

भारतरत्न (१९५५): रवींद्रनाथ टागोर यांना 1955 साली त्यांच्या साहित्य क्षेत्रातील अतुलनीय योगदानाबद्दल भारतातील सर्वोच्च नागरिक पुरस्कार भारतरत्न देऊन सन्मानित करण्यात आले.

डि.लीट. होनोरीस कॉसा (D.Litt. Honoris Causa): रवींद्रनाथ टागोर यांना ऑक्सफर्ड विद्यापीठ के ब्रिज विद्यापीठ आणि विश्वभारती विद्यापीठांसह जगभरातील असंख्य प्रतिष्ठित विद्यापीठांमधून साहित्याचे डॉक्टरेट पदवी मिळाली.

वरती देण्यात आलेल्या पुरस्कार व्यतिरिक्त असे अनेक पुरस्कार त्यांना जगभरातील नामांकित संस्था कडून मिळाले.

रवींद्रनाथ टागोर यांचा मृत्यू

रवींद्रनाथ टागोरांच्या आयुष्यातील शेवटची चार वर्षे असह्य वेदनांमध्ये गेली. प्रदीर्घ आजाराने ग्रासल्यानंतर 7 ऑगस्ट 1941 रोजी कोलकाता येथील जोरसंकी हवेली येथे त्यांचे निधन झाले.

ते बहुआयामी प्रतिभेने संपन्न होते. ते बहुतेक त्यांच्या छोट्या आणि सोप्या कवितांसाठी प्रसिद्ध होते आणि त्यांनी लिहिलेल्या दीर्घ कविता देखील खूप लोकप्रिय झाल्या.

मित्रांनो आणि मैत्रिणींनो तुम्हांला हजर ही माहिती तुम्हांला आवडलीअसली तर तुंम्ही त्या बद्दल comment करून सांगा आणि इतरांना पण शेयर करा.

FAQ

रवींद्रनाथ टागोरांची सर्वात प्रसिद्ध कविता कोणती आहे?

रवींद्रनाथ टागोरांची 1913 मध्ये प्रसिद्ध झालेली ‘गीताजंली’ ही सर्वात प्रसिद्ध कविता आहे. ज्यासाठी त्यांना साहित्याचे ‘नोबेल पारितोषिक’ देण्यात आले.

भारताच्या राष्ट्रगीताचा निर्माता कोण आहे?

रवींद्रनाथ टागोर हे भारताचे राष्ट्रगीत ‘जन-गण-मन’ चे लेखक आहेत.

रवींद्रनाथ टागोरांना नोबेल का मिळाले?

कवी रवींद्रनाथ टागोर यांना 1913 मध्ये लंडनमध्ये प्रकाशित झालेल्या ‘गीताजनली’ या काव्यसंग्रहासाठी साहित्याचे नोबेल पारितोषिक मिळाले. कारण त्यांची ही कविता भारताबरोबरच परदेशातही प्रसिद्ध झाली.